De NZa concludeert dat er binnen de huidige Wet langdurige zorg (Wlz) geen mogelijkheden zijn om via financiële maatregelen bij te dragen aan scheiden wonen en zorg (zoals het bevriezen van verpleeghuisplaatsen of het sturen op zorg thuis). Om de doelstellingen van het WOZO-programma te behalen is een aanpassing van de aanspraken in de Wlz nodig. De bezuinigingen die het ministerie van VWS nu al inboekt voor beleid dat onvoldoende uitgevoerd kan worden is daarmee niet terecht.

Randvoorwaarden niet op orde

Het adviesrapport van de NZa laat opnieuw zien dat de randvoorwaarden voor het scheiden van wonen en zorg nog niet op orde zijn. ActiZ deelde haar zorgen eerder in deze paper met de Tweede Kamer. ActiZ blijft onderstrepen dat we achter de uitgangspunten van het WOZO staan: zelf als het kán, thuis als het kán, digitaal als het kán. Maar ActiZ heeft én houdt zorgen over de randvoorwaarden, waaronder de keuze om de verpleeghuiscapaciteit te bevriezen. Dit brengt grote risico’s met zich mee. Voor de ouderen zelf, maar ook voor de zorgketen. 

In het adviesrapport wordt ook benadrukt dat er eerst duidelijkheid moet komen voor welke doelgroepen zorg met verblijf toegankelijk blijft. De NZa zegt hierover: ‘Zolang dit niet duidelijk is, worden veldpartijen voor dilemma’s geplaatst die niet passen bij hun rol en verantwoordelijkheid. Het is aan de politiek om te besluiten over wijzigingen in de aanspraak op verblijfszorg.’ ActiZ staat hier volledig achter en vraagt het ministerie van VWS dringend om eerst de randvoorwaarden op orde te stellen, voordat de WOZO-doelstellingen verder worden uitgewerkt.

Te weinig sturing op zorg thuis en bouwopgave onhaalbaar

Een belangrijk uitgangspunt van de minister is dat er meer zorg thuis geleverd gaat worden. Zorgkantoren hebben echter te weinig mogelijkheden om hierop te sturen door de manier waarop de wet nu in elkaar zit. Iedereen die een Wlz-indicatie krijgt, heeft recht op zorg met verblijf.

Zorgkantoren hebben zorgplicht en moeten daarom voorzien in het recht op verblijf van de Wlz-cliënten door voldoende zorg met verblijf in te kopen. De NZa concludeert daarom dat de sturingsmogelijkheden op zorg thuis beperkt zijn. Daarnaast betwijfelt ActiZ of de benodigde 40.000 geclusterde verpleegzorgplekken (zorggeschikte woningen) en 80.000 geclusterde woonvormen, die tot en met 2030 gebouwd moeten worden, op tijd gerealiseerd gaan worden. Deze woonvormen zijn essentieel om meer zorg thuis te kunnen leveren.

Aangekondigde bezuinigingen zijn voorbarig

Ondanks de beperkte sturingsmogelijkheden van het ministerie van VWS en zorgkantoren is er per 2024 een besparing ingeboekt voor het scheiden van wonen en zorg. ActiZ heeft recent onderzoek laten doen naar de mogelijke besparingen met het scheiden van wonen en zorg. Uit dit onderzoek bleek dat de besparingen (veel) lager uitvallen en dat het beleid veel risico’s met zich meebrengt met betrekking tot de toegankelijkheid en kwaliteit van zorg. 

Ook de NZa geeft aan te verwachten dat de besparing op het Wlz-kader zal leiden tot knelpunten: financiële knelpunten voor de (nu demissionaire) minister of oplopende wachtlijsten, terwijl er in april 2023 al meer dan 21.000 mensen op een wachtlijst voor een verpleeghuisplek stonden. Het adviesrapport sluit daarmee aan bij recente berichtgevingen van ActiZ over de grote financiële onzekerheid van verpleeghuizen.

Het ministerie van VWS boekt een besparing in voor beleid wat onvoldoende uitgevoerd kan worden. ActiZ dringt er daarom op aan dat de besparing die is ingeboekt voor het scheiden van wonen en zorg door het ministerie wordt teruggedraaid. Zorgorganisaties hebben financiële ruimte nodig voor de benodigde transitie, terwijl zorgorganisaties nu al financieel gekort worden voor beleid wat nog niet volledig uitgekristalliseerd is.