Van de Sande vertelt: ‘We hebben binnen ZZG zes locaties (van de 26 in totaal) waar mensen beschut kunnen wonen. Griffioen is een van deze locaties. Beschut wonen houdt in dat bewoners echt zelfstandig wonen. Ze huren een van de 78 appartementen in dit gebouw bij de woningcorporatie en kiezen zelf een energieleverancier. Wij faciliteren een restaurant en ontmoetingsruimte. En er zijn zorgteams beschikbaar, ook ’s nachts.’

Om in aanmerking te komen voor beschut wonen in Griffioen heb je een Wlz-indicatie nodig voor ZZP 4 of 6 en deze dan willen verzilveren via een Volledig Pakket Thuis. Volgens Van de Sande zorgt de combinatie van zelfstandig wonen met zorg thuis soms voor bijzondere situaties. ‘We hebben meegemaakt dat een bewoner kwam te overlijden, waardoor het appartement leeg kwam te staan. De zorg stopte en daarmee automatisch ook onze zorginkomsten. Maar de erfgenamen lieten de huur van het appartement nog een tijdje doorlopen. Dat was prima voor de woningcorporatie want de huur werd betaald. Maar wij hadden een probleem want geen cliënt betekent geen zorginkomsten. Het is al een uitdaging om het financieel allemaal rond te krijgen, dus dit soort dingen kun je er dan eigenlijk niet bij hebben.’

Financiële uitdaging

En dat blijkt meteen het grootste probleem bij het opzetten van een woonlocatie waar de zorg thuis wordt geleverd: het financieel geregeld krijgen. Als voorbeeld noemt Eikelenboom de ontmoetingsruimtes: ‘Al onze beschut-wonen-locaties hebben een ontmoetingsruimte om zo het welzijn in groepsvorm te faciliteren. De financiering daarvan is best wel lastig te regelen, want zo’n ontmoetingsruimte gaat echt over de domeinen heen en kan niet alleen vanuit de zorg worden gefinancierd. Als je dat aankaart, word je gewezen op de subsidieregeling ‘Ontmoetingsruimtes voor ouderenhuisvesting’, maar die regeling past hier niet. Het subsidiebedrag is bijvoorbeeld niet toereikend voor de investeringen die wij maken en je moet een dekkende exploitatie voor 5 jaar aanleveren. Dat is simpelweg niet haalbaar.’

Het idee van beschut wonen is ook dat er een mix van bewoners is. Bewoners zonder en met zorgvraag, en van verschillende zwaarte. Maar ook dat maakt het financieel lastig, vertelt Eikelenboom. ‘We krijgen een VPT-budget per cliënt, en dan is er een aantal zorginfrastructuur-zaken die we moeten regelen, denk aan een zorgoproepsysteem en brandmeldinstallatie. Hierdoor kunnen we die kosten alleen boeken op de VPT-cliënten, bijvoorbeeld de kosten van zo'n brandmeldinstallatie voor een heel pand. Er gaat dus best wel een groot deel van het zorgbudget naar zorginfrastructurele zaken en niet naar de zorg zelf.’

Voorwaarde voor samenwerking

Locatiemanager Van de Sande: ‘We worstelen echt om bovenstaande business case dekkend te krijgen, er zijn onderdelen die we nauwelijks gefinancierd krijgen. Dat maakt ook het opzetten van samenwerking met de maatschappelijke partners ingewikkeld.’ Die samenwerking is cruciaal bij het ontwikkelen van woonaanbod met zorg thuis. Van de Sande: ‘We hadden al snel door dat we dit niet alleen konden doen. Wij regelen het zorgstuk, voor de overige zaken heb je partners nodig. Denk aan een sociale sportonderneming, sociale horeca, welzijnspartijen, woningbouw, artsen, gemeente etc. Als zorgorganisatie ben je als het ware de spil om alles bij elkaar te brengen. Wij moeten zorgen voor een gezamenlijke business case en de samenwerking toekomstbestendig maken. Je werkt dus intensief samen met veel partijen.’

‘Je ziet dat die partijen heel erg bereid zijn om mee te denken en te praten, maar uiteindelijk komt het neer op: wat kost het mij en wat levert het op om hieraan mee te doen? En als die financiële dekking op voorhand niet verzekerd is, of onduidelijk, dan haken ze toch weer af. We kunnen ze eigenlijk alleen over de streep trekken om echt een coalitie te vormen als we hen financieel comfort kunnen bieden. Ook al begint het allemaal bij een grote maatschappelijke betrokkenheid, uiteindelijk komt het toch neer op geld en moet het wel betaald kunnen worden.’

Bewuste keuze

Het was voor ZZG Zorggroep een bewuste keuze om een aantal jaar geleden te starten met beschut-wonen-locaties, vertelt Eikelenboom. ‘Vrij in het begin toen het Volledig Pakket Thuis (vpt) als product beschikbaar kwam, zijn we gelijk gaan kijken of we dit kunnen inzetten. We vonden het namelijk een mooi product om de zorg economisch duurzaam te kunnen bieden. Toen de verzorgingshuizen werden afgebouwd hadden wij nieuwbouwtrajecten met een aantal locaties lopen. Dat heeft toen in elkaar gegrepen met de ontwikkeling van de beschut-wonen-locaties. Dat was in 2015, we hebben toen met elkaar een visie gevormd op wat beschut wonen zou moeten inhouden. We zagen dit toen echt al als de toekomstige koers.’

Veel meer geclusterde woonvormen nodig

Door de maatregel scheiden wonen en zorg is het beleid dat ouderen steeds of nog langer thuis blijven wonen. Dat er ook geen extra verpleeghuisplekken meer bij mogen komen, maakt een uitbreiding van geclusterde of andere woonvormen zeer noodzakelijk om een nóg verdere stijging van wachtlijsten te voorkomen. Eikelenboom: ‘Als het kabinet daadwerkelijk meer zorg thuis wil, dan moet de financiering van de zorginfrastructuur echt geregeld worden. Wij zijn al langere tijd op eigen initiatief in gesprek met het zorgkantoor om jaarlijks de financiering te regelen. Dat is ieder jaar weer een opgave, die we met veel pijn en moeite rond krijgen. Inmiddels krijgen we ook vanuit het zorgkantoor te horen dat we alleen nog kunnen uitbreiden met mpt en vpt. Dat is begrijpelijk en ook goed, maar dan moeten de randvoorwaarden wel geregeld zijn. Het is nu niet gefinancierd op onderdelen die wel geleverd moeten worden door de zorg.’

Rol van de gemeente

Gevraagd naar de rol van gemeenten geven beide aan dat dit heel verschillend is. ‘We hebben wel eens meegemaakt dat de gemeente een pand als ‘doelgroepgebouw’ aanwijst, en dan worden individuele voorzieningen (zoals deurdrangers plaatsen en drempels weghalen) uitgesloten van de Wmo. Dan moet de eigenaar van het pand die kosten betalen, maar er staat geen vergoeding tegenover,’ vertelt Eikelenboom. ‘Dan kom je natuurlijk niet uit met het budget. Als mensen langer thuis wonen (bijvoorbeeld met VPT) dan zou dit ook de Wmo en gemeenten moeten ontlasten. Maar niet iedere gemeente is zich daarvan bewust. We proberen nu de impact en de besparing aan te tonen richting gemeenten, dat we laten zien dat we door beschut wonen er daadwerkelijk voor zorgen dat mensen langer thuis wonen. Dat is nu nog lastig aan te tonen. En soms moet je ook geluk hebben. In een van de gemeentes is er nu een nieuwe wethouder die naast zorg, ook wonen in de portefeuille heeft, dat werkt dan wel fijn.’

Lange termijn

Locatie Griffioen is inmiddels al een tijdje open als beschut-wonen-locatie. Van de Sande: ‘De financiering hebben we inmiddels voor elkaar, de partners zijn gevonden en de bewoners wonen er. Maar nu moeten we deze afspraken voor de lange termijn gaan maken.’ Gevraagd naar een afsluitende, praktische tip aan andere zorginstellingen zegt ze dan ook: ‘Haak echt tijdig alle partijen aan. Dus voordat je gaat bouwen; ga met al die partijen om tafel zitten, ook omwille van verwachtingsmanagement. Een goede relatie is cruciaal.’