Een goede, veilige en eenvoudige gegevensuitwisseling is essentieel om de zorg voor ouderen te optimaliseren, vooral in de wijkverpleging, geriatrische revalidatiezorg en het eerstelijnsverblijf. In deze zorggebieden zijn er voortdurend overdrachten van cliënten, waarbij informatie snel en precies moet worden overgedragen tussen bijvoorbeeld de huisarts en de wijkverpleging. Momenteel gaat er veel tijd verloren omdat medewerkers gegevens krijgen die ze eerst moeten overtypen naar hun eigen systemen. Of omdat ze lastig kunnen inloggen in systemen, geen toegang hebben tot gegevens en telefonisch informatie moeten opvragen wat lastig is in weekend- en avonduren. Wanneer databeschikbaarheid gerealiseerd is, kunnen snel cruciale gegevens van andere zorgprofessionals worden ingezien en geraadpleegd, wat resulteert in efficiëntere zorg, betere samenwerking en meer aandacht voor de cliënt.

Databeschikbaarheid in de zorg moet leiden tot een verbeterde kwaliteit van zorg, minder fouten, kostenbesparingen en hogere cliënttevredenheid. De kwaliteit van zorg verbetert doordat de zorgverlener een volledig en actueel beeld van de cliënt heeft. Dat leidt tot betere beslissingen over de behandeling. Omdat benodigde gegevens elektronisch gedeeld worden, wordt de foutmarge kleiner. De cliëntgegevens zijn én beschikbaar én leesbaar. Voor cliënten is het een stuk prettiger dat hun zorgverleners op de hoogte zijn van elkaars werk en dat zij niet steeds opnieuw hetzelfde verhaal hoeven te vertellen.

Om databeschikbaarheid voor elkaar te krijgen moet er best veel geregeld worden. Op landelijk niveau moeten er afspraken worden gemaakt, een taak waar ActiZ zich momenteel mee bezighoudt. Maar ook in de regio zijn afspraken nodig tussen netwerkpartners en binnen de eigen organisatie. Denk hierbij aan het afstemmen van werkprocessen, zoals het bepalen van toegangsrechten tot data, het definiëren van regels rondom het uitwisselen van data en het waarborgen van privacy en veiligheid. Hierbij is betrokkenheid van zorgprofessionals cruciaal. Daarnaast vraag dit aandacht op bestuurlijk, tactisch en operationeel niveau. De praktijk laat zien dat deze ontwikkeling zonder bestuurlijke afspraken in de regio erg lastig van de grond komt.

Om databeschikbaarheid voor elkaar te krijgen moet er best veel geregeld worden. Er zijn afspraken nodig op landelijk niveau waar iedereen mee gaat werken. Daarnaast maakt elke zorgsector een eigen sectorplan voor brede implementatie van databeschikbaarheid.

Landelijke afspraken worden gemaakt op 3 thema’s:

Eenheid van taal: Denk hierbij aan medische en verpleegkundige taal en definities. Het voorbeeld dat meestal wordt gebruikt is decubitus: de een noemt het doorligplek, de ander een wond, de derde een beschadigde huid. En soms is er ook bij één term een verschil in duiding tussen een verzorgende in een verpleeghuis of een verpleegkundige in een ziekenhuis. Je kunt je voorstellen als je cliëntinformatie tussen systemen wilt uitwisselen, dat er afspraken moeten komen over definities (bedoelen we allemaal hetzelfde met decubitus bijvoorbeeld)

Daarnaast moeten technisch een aantal randvoorwaarden geregeld worden. Denk hierbij aan een elektronisch adresboek: hoe weet jouw computer waar de informatie staat van de huisarts X over cliënt Y? En hoe weet het systeem dat jij die informatie mag inkijken? Hierover wordt landelijk gesproken met de term Generieke functies. 

Ook wordt er gebouwd aan een elektronisch wegennet om te zorgen dat gegevens vanuit zorgprofessional A via internet vervoerd kunnen worden naar zorgprofessional B en daar weer bij de juiste zorgorganisatie en persoon worden afgeleverd. Dit noemen we het Landelijk dekkend netwerk. Daarvoor moeten natuurlijk afspraken worden gemaakt over technische, organisatorische en juridische zaken. Deze afspraken vormen samen het Landelijk Vertrouwensstelsel (LVS)

Binnen de ouderenzorg werkt ActiZ nauw samen met de ECD-leveranciers aan het direct ontsluiten en beschikbaar stellen van (cliënt)gegevens. De ouderenzorg werkt over het algemeen met ECD’s waarbij het mogelijk is om de data onafhankelijk van de software te gebruiken. Dat maakt dat data uit het ECD te halen is om bijvoorbeeld uit te wisselen met een andere zorgorganisatie. Binnen de Stichting Nuts is deze goede samenwerking omgezet in een gezamenlijke ontwikkelagenda voor het veilig kunnen uitwisselen van deze gegevens. Dit gebeurt op basis van open internationale standaarden compliant met nationale en Europese wet- en regelgeving (o.a. de DIZRA, NVS en EHDS). Deze aanpak sluit aan bij internationale ontwikkelingen en is toekomstbestendig. Daarnaast is de VVT-sector koploper waar het gaat om secundair datagebruik (ofwel datagebruik buiten het primaire zorgproces) zoals vormgegeven in het KIK-V programma.

Vanuit de medisch specialistische zorg is een ontwerp gemaakt om te komen tot databeschikbaarheid: CumuluZ. CumuluZ is een ambitieuze visie om in de medisch specialistische zorg de belemmeringen te omzeilen, die te maken hebben met de manier waarop Elektronische patiëntendossier-systemen (EPD) gebouwd zijn. Wanneer de aanpak van de ouderenzorg en de cure op termijn technisch op elkaar kunnen aansluiten, wordt gegevensuitwisseling daadwerkelijk mogelijk. Daarvoor is het nodig dat zowel de care als de cure ieder zorgt voor het goed kunnen ontsluiten van gegevens die passen bij hun eigen cliëntinformatiesystemen. En dat deze oplossingen goed op elkaar aansluiten zodat de gegevens met elkaar uitgewisseld kunnen worden op een manier dat dit zorgprofessionals ontlast en faciliteert. 

Lees hier het position paper van ActiZ over CumuluZ. 

Lees hier het ledenbericht van ActiZ over CumuluZ.

We werken met vele partijen hard aan het gezondheidsinformatiestelsel. Dit is niet alleen een complex proces, maar ook een kostbaar proces. Ondertussen moet de zorg in volle vaart doorgaan. Dit maakt dat er in de Nationale Visie en Strategie een uitgebreid tijdspad is geschetst tot aan de ideale situatie. Op dit moment wordt  achter de schermen hard gewerkt aan verschillende zaken. 

Zo worden landelijke afspraken voor technische standaarden gemaakt, zodat systemen met elkaar kunnen communiceren. En er wordt gewerkt aan standaarden voor het vullen van de systemen en het gebruik van terminologie. Denk hierbij aan het op elkaar afstemmen van verpleegkundige classificatiesystemen (zoals Omaha) en medische terminologiestelsels (zoals Snomed-CT). Daarnaast is veiligheid en privacy van cliënten een topprioriteit. 

Bovenstaande zaken kunnen wel op landelijk niveau worden afgesproken, maar het werk moet dan nog gedaan worden. Door leveranciers van ECD- en EPD-systemen moet dit ingebouwd worden. Maar juist ook in de zorgorganisaties zelf is veel werk nodig. Het maken van regionale afspraken, het aanpassen van werkprocessen, het aanpassen en op orde brengen van de eigen gegevenshuishouding, en uiteraard het gebruik van gegevens door zorgprofessionals en het registreren van gegevens door zorgprofessionals. 

Dit alles kost tijd en geld. En moet ook voor iedereen behapbaar blijven. Daarom is het tijdspad als volgt geschetst: op korte termijn, richting 2026 ligt de focus op gegevensuitwisseling en het inbouwen van de technische afspraken rondom basisgegevens die in elk zorgdomein gebruikt worden. Tot 2030 werken we aan het ondersteunen van hybride zorgprocessen en techniek gereed maken voor databeschikbaarheid. In 2035 is databeschikbaarheid afgestemd op hybridezorgprocessen voor zorg, preventie en gezondheid.

ActiZ werkt o.a. mee aan de volgende programma’s:

Het programma eOverdracht richt zich op digitale overdracht van verpleegkundige gegevens. Het is één van de onderdelen in de Wet op de Elektrische Gegevensuitwisseling in de Zorg (Wegiz). De bedoeling is dat in 2026 iedere zorgprofessional in Nederland met eOverdracht kan werken. Op de pagina www.samenwerkenaaneoverdracht.nl vind je o.a. welke regio’s werken aan eOverdracht en een stappenplan voor bestuurders, projectleiders en ICT-professionals.

Het programma KIK-V werkt aan het efficiënt en geautomatiseerd uitwisselen van verantwoordingsgegevens met uitvragende partijen. Dit zorgt ervoor dat zorgorganisaties in de toekomst veel minder tijd kwijt zijn aan deze uitvragen. Belangrijker nog zijn de voordelen van het programma voor datagedreven werken. De afspraken en werkwijze van KIK-V helpen zorgorganisaties om data op orde te krijgen en zo (nog beter) datagedreven te gaan werken. Je krijgt daarbij ondersteuning van de KIK-V organisatie om deze slag te maken.

Het programma Medicatieoverdracht werkt aan het verbeteren van het elektronisch voorschrijven van medicatie. Er zijn twee proeftuinen gericht op de VVT. ActiZ maakt zich in dit programma hard voor afspraken en werkwijzen die passen bij de care en niet tot extra kosten of complexiteit leiden voor de zorgorganisaties.

Het technische werk dat nu moet worden gedaan, ligt bij landelijke partijen en ECD/EPD leveranciers. Daarnaast is er ook veel werk te doen in de regio en in je eigen organisatie. Het uitwisselen van gegevens vraagt namelijk om goede afspraken en aanpassingen in werkprocessen zowel tussen netwerkpartners als binnen je eigen zorgorganisatie. Je kunt hiervoor het ‘5 lagen model’ gebruiken van Nictiz. Lees hier welke afspraken relevant zijn om te maken in je regio en je eigen organisatie. 

Tip 1: Bespreek aan je eigen regiotafel dat de care en cure ieder hun eigen aanpak hebben voor de infrastructuur en je als ouderenzorgorganisatie niet mee hoeft te investeren en bouwen aan CumuluZ. Daarnaast kan je vertellen dat je landelijke afspraken volgt zoals het werken met Nuts en open standaarden voor koppelingen tussen systemen.

Tip 2: Werk in je eigen organisatie aan een goede informatiehuishouding: is het duidelijk en goed vastgelegd waar welke informatie staat? (Bijvoorbeeld in welke applicaties allemaal een BSN-nummer staat) Dit is een tijdrovende klus en het zal je verbazen hoe vaak dit nog niet op orde is. Het staat vaak niet bovenaan het prioriteitenlijstje en met de enorme toename aan applicaties de laatste jaren is dit ook niet altijd goed meegegroeid. Toch is het als randvoorwaarde nodig voor o.a. veiligheid van je data.

Tip 3: Loop in je regio en in je eigen organisatie kritisch de werkprocessen door rondom netwerkzorg met daarbij taal/terminologie die wordt gebruikt (als je dat nog niet hebt gedaan) samen met de verschillende netwerkorganisaties. De ervaring leert dat organisaties zowel van elkaar als binnen de eigen organisatie zien waar afstemming of afspraken nodig zijn.

Er gebeurt veel op het gebied van databeschikbaarheid. De komende maanden zal meer informatie gedeeld worden. Houd daarom onze website in de gaten. Hieronder alvast de updates van afgelopen tijd.

Bekijk ook hier de IZA digitalisering routekaart. Deze helpt je om te bepalen wat je nu al kunt doen en wat op te nemen in je meerjarenbeleid. (Update wordt half juni verwacht) 

Lees hier een uitgebreide position paper over CumuluZ. Deze is vooral bedoeld voor inhoudelijke betrokken personen zoals ICT- en informatiemanagers. Maar ook voor directie kan het meer duidelijkheid geven over de aanpak van CumuluZ en van de VVT. In dit ledenbericht lees je in het kort hoe ActiZ kijkt naar CumuluZ en hoe je als VVT-organisatie hiermee te maken hebt.

Op de pagina www.gegevensuitwisselingindezorg.nl verzamelt en publiceert het ministerie alle informatie en programma’s over gegevensuitwisseling in de zorg. In deze Kamerbrief Landelijk dekkend netwerk infrastructuren van 22 januari 2024 brengt het ministerie van VWS de Kamer op de hoogte over de scenario’s die landelijk worden uitgewerkt. 

Bekijk hier de landingspagina ‘Routekaart implementatie informatiebeveiliging’. Op deze pagina vind je alle informatie om aan de slag te gaan met informatiebeveiliging in je eigen organisaties.

(Eind juni wordt ook de VVT doelarchitectuur verwacht die zorgorganisaties helpt voor de eigen ICT- en data-architectuur. Houd de website in de gaten.)