Lenie Koning (63) werkt al vele jaren bij Sint Annaklooster, een organisatie die zich vooral richt op ouderenzorg in de regio Eindhoven en Helmond. Ooit begon ze als ziekenverzorgende in een verpleeghuis. Daarna kwam ze in de thuiszorg waar Sint Annaklooster haar de gelegenheid bood zich om te scholen tot verpleegkundige, uiteindelijk gespecialiseerd in de palliatieve zorg. `In mijn geval gaat het doorgaans om jongvolwassenen en ouderen met ongeneeslijke kanker, vergevorderde COPD of ernstig hartfalen. Je bespreekt wat ze graag willen, of ze bijvoorbeeld de gang naar het ziekenhuis nog willen maken en wat ze van het ziekenhuis verwachten. Willen ze die ziekenhuiszorg nog wel of durven ze geen nee te zeggen tegen een behandelend arts en zouden ze liever thuis willen blijven?’

Surprise Question

Palliatieve zorg begint op het moment dat genezing niet meer mogelijk is. In het begin is deze zorg niet anders dan andere zorg, maar naarmate een ziekteproces vordert, wordt de zorg intensiever, vertelt Koning. `Neem een COPD-patiënt die steeds vaker exacerbaties krijgt. Bij dergelijke longaanvallen worden de klachten ernstiger en die kunnen leiden tot ziekenhuisopnamen en toenemend antibioticagebruik. Vanaf dat moment kun je als verpleegkundige de Surprise Question stellen: zou het mij verbazen als deze patiënt over een jaar niet meer leeft? Bij een ontkennend antwoord ga ik in gesprek met de patiënt en de huisarts en is er sprake van palliatieve zorg. Daarna maak ik een plan zodat iedereen die betrokken is bij de zorg weet wat wanneer te doen. Daarbij betrek ik ook het sociale netwerk van die persoon. Ik nodig die mensen uit en laat ze groeien in dat proces. Thuis overlijden moet wel verantwoord gebeuren.’

Mooie momenten

Het valt Koning op dat de vraag naar palliatieve en terminale zorg thuis toeneemt. `Vroeger stierven die cliënten vaak in het ziekenhuis. Nu mensen weten dat dit ook thuis mogelijk is, maken ze daar dankbaar gebruik van. Eigenlijk is dit ook de wens van ziekenhuizen omdat die zich primair richten op behandeling en herstel. Daarom zullen artsen de mogelijkheid van palliatieve zorg thuis eerder bespreken met de cliënt.’ Zelf merkt Koning dat haar werk als verpleegkundige palliatieve zorg thuis zeer waardevol is voor cliënten en hun naasten. `Ondanks alle verdriet, pijn en angst kun je mooie momenten en herinneringen creëren. Zo was er een man met kanker die al lange tijd op bed lag. Ik merkte dat de zoon nauwelijks contact meer met zijn vader had en dat hij hem graag eens uit bed wilde zien. Dat heb ik later met de cliënt besproken. Toen hij aangaf dat hij dit wilde, hebben we hem uit bed geholpen. Zoon en vader zaten hoofd tegen hoofd tegenover elkaar. Toen zei hij zachtjes met gebroken stem: `Wat waren we toch hooligans hè?’ Later vertelde de zoon mij dat ze altijd fanatieke PSV-fans zijn geweest. Dat moment van saamhorigheid heeft mij echt geraakt.’