De effecten van de vergrijzing en het tekort aan personeel zijn voor zorgorganisatie De Wever al langere tijd voelbaar. ‘Steeds vaker moesten we zorg afschalen,’ vertelt Annemieke van Brunschot. ‘Dat roept de vraag op hoe we, ook in de toekomst, zorg blijven dragen voor onze cliënten.’ Het was precies die vraag die wijkverpleegkundige Damas Weideveld bezighield toen hij kwam werken bij de zorgorganisatie. ‘Al snel nadat ik bij De Wever begon opperde ik de vraag: hoe gaan we het straks doen als er twee keer zoveel ouderen zijn en we een derde minder personeel hebben? We staan voor de opdracht om de zorg echt anders te organiseren.’  

Het idee van de Living Labs sloot daar perfect op aan. Voor De Wever was deelname hét argument om met nieuwe oplossingen te experimenteren. Annemieke: ‘En het bood de ruimte om dat ook te doen. In de zorg is er vaak weinig tijd en geld om nieuwe dingen te proberen, en daar de juiste begeleiding bij te krijgen. Door mee te doen aan het Living Lab, kregen we de juiste ondersteuning voor dat ontwikkelproces.’ Het Living Lab richtte zich uiteindelijk op één team in de organisatie. ‘Daar gingen we op zoek naar wat medewerkers écht helpt om zorg te kunnen blijven geven.’

‘De impulsen en energie van Damas hielpen het team om ermee aan de slag te gaan’, zegt Annemieke. ‘En ook de rol van de landelijke aanjager Martine, die oprechte vragen stelde én het antwoord wilde horen, droeg daaraan bij. Maar ik denk dat medewerkers het ook wel lastig vonden. Ze moesten de urgentie gaan doorvoelen dat we de zorg echt fundamenteel anders moeten organiseren. En ook wennen aan het feit dat we hén daarbij betrokken. Ze mochten echt meedenken en er werd serieus geluisterd naar hun ideeën.’

‘Eén van de resultaten was dat we echt kritischer gingen kijken naar wat (medisch) noodzakelijke zorg is. En dus ook naar wat de cliënt zelf nog kan doen, of met hulp van zijn omgeving’, aldus Damas. ‘Een eye-opener was een gesprek dat we in het kader van het Living Lab voerden met cliënten’, vult Annemieke aan. ‘Een man vertelde dat hij al jarenlang zorg thuis kreeg, ook toen dat eigenlijk niet meer nodig was. De zorg bleef doorgaan, zonder dat daarover met hem gesproken was. Uiteindelijk kon hij zichzelf prima redden. Dat spoorde ons aan om echt op een andere manier met onze nieuwe cliënten en bestaande cliënten in gesprek te gaan.’ 

‘Het was ook een kantelpunt voor het team, zegt Damas, ‘omdat daarin nog heel vaak de opvatting heerste dat mensen als deze man recht hebben op onze zorg. Dat cliënten eigenlijk veel meer zelf  kunnen en moeten doen werd door zijn opmerking ook beter geaccepteerd door het team. Verder zijn er andere concrete oplossingen uit het Living Lab gekomen, zoals het Papa- en mamacontract dat aansloot bij de wensen van (nieuwe) medewerkers. Ook hebben we vrij snel de medicijndispenser Medido geïmplementeerd. Daarbij hebben we slimme keuzes gemaakt en gekeken naar welke oplossingen het meest haalbaar waren. En dat zijn we gewoon gaan doen. 

‘Natuurlijk bleek het Papa-en mamacontract een groot succes: het trok nieuwe medewerkers aan waardoor ons team groeide’, antwoord Damas. ‘Maar vooral het theater van de toekomst bracht echte verandering teweeg in het team. Acteurs die visueel maakten hoe zorgmedewerkers soms te veel overnemen en wat dat doet met verwachtingen en zelfredzaamheid van cliënten. Dat maakte dat we ook meer keken naar preventie. Hoewel het idee om een preventieverpleegkundige aan ons team toe te voegen niet lukte, konden we later wel deelnemen aan het programma Langer Actief Thuis.’ 

‘Daarmee hebben we nu écht resultaat geboekt: 8 teams werken met deze aanpak en 70% van de mensen is binnen 12 weken weer uit zorg. We kunnen veel meer mensen helpen’, aldus Damas.  ‘Maar het grootste succes is misschien wel het vlindereffect: de gevolgen van het op deze manier anders kijken naar hoe je met een team werkt. Het had invloed op hoe we naar personeel kijken, naar de professionalisering van zorg, naar preventie. Allemaal indirecte bijvangsten van deze aanpak. Ons team is nu twee keer zo groot dan toen we begonnen. En dankzij het Living Lab zijn we ook met andere organisaties in contact gekomen, die nieuwe impulsen gaven en ons netwerk versterkten.’ 

Annemieke begint: ‘Om echt vanuit het team te starten. Draagvlak is zo ontzettend belangrijk, je moet medewerkers warm maken voor het experimenteren. Soms weet je niet wat echt werkt, en moet je dingen uitproberen in de praktijk. En we hebben geleerd: van frustratie komt innovatie. Als je gedeelde problemen ervaart, kun je makkelijker samen tot oplossingsrichtingen komen. En kies de dingen waar energie op zit en die het meest kansrijk zijn.’

Damas vult aan: ‘Ook het voeren van het gesprek is heel belangrijk. Met je team, met cliënten. Het gaat in deze tijd van de dubbele vergrijzing ook écht om solidariteit en het betrekken van cliënten bij onze uitdagingen. Breek het gesprek maar open, ga in gesprek over morgen.’