Kort antwoord: Op een cliënt goede zorg te kunnen bieden, is het van belang dat de juiste informatie bij de juiste persoon is, op het moment dat die informatie nodig is. 

Vaak krijgen cliënten zorg van een netwerk van zorgverleners. Vanuit het ziekenhuis, in de thuiszorg of bij de huisarts. Om goede zorg te leveren en dat efficiënt te organiseren, is de beweging de Juiste Zorg op de Juiste Plek gestart. De essentie: het voorkomen van (duurdere) zorg, het verplaatsen van zorg naar of dichterbij mensen thuis, en het vervangen van fysieke  zorgverlening door e-health.  

Om cliënten de juiste zorg op de juiste plek te kunnen bieden, is het essentieel dat ook de juiste informatie bij de juiste persoon op het juiste tijdstip is. Samenwerking tussen de zorgdomeinen, over de domeingrenzen heen, kan alleen als gegevens van de cliënt tussen de verschillende zorgverleners rondom de cliënt gedeeld kunnen worden. 

In aflevering 7 van de podcastserie Digitaal Leiderschap vertelt Jolanda Buwalda, bestuurder van Omring, over hun project om gegevensuitwisseling mogelijk te maken (vanaf minuut 21:10): 

Kort antwoord: Een digitale omgeving van de cliënt met zijn of haar eigen gezondheidsgegevens.

De cliënt heeft recht om de eigen zorggegevens in te zien en te bepalen welke zorgprofessional welke informatie mag bekijken. Met een persoonlijke gezondheidsomgeving (PGO) kan iemand de eigen zorggegevens van verschillende zorgverleners via één website of app raadplegen. Het handige daarvan is dat alle informatie overzichtelijk bij elkaar staat en dat een PGO van de cliënt zélf is. Dit is een belangrijk verschil ten opzichte van een gezondheidsportaal, dat in beheer is van de zorgorganisatie. Er zijn verschillende soorten PGO's waar een cliënt uit kan kiezen. Deze pagina helpt mensen een keuze te maken.

Als zorgorganisatie of regio kies je niet zelf voor het gebruik van een PGO. Dat doet de cliënt, want het is diens eigen omgeving. Wel kan een zorgorganisatie of regio afspreken dat zij één PGO kiezen om aan de hand daarvan hun eigen technische- en werkprocessen te ontwikkelen. Het vraagt namelijk wel aanpassing van een zorgorganisatie om de eigen gegevens over te zetten naar de PGO van de cliënt. Als de organisatie dit voor één PGO op orde heeft gemaakt, moet dit vervolgens voor alle gecertificeerde PGO’s werken. 

Waarom een PGO?

Het belang van een PGO gaat verder dan alleen het inzien van gegevens. Het idee erachter is dat de cliënt veel beter zelf de regie kan houden over de eigen gezondheid als hij of zij over alle informatie beschikt. En deze informatie ook beschikbaar kan stellen aan andere zorgverleners. Daarnaast kan een cliënt ook informatie over bijvoorbeeld bloeddruk of voeding toevoegen en delen met zorgverleners, waardoor deze een vollediger beeld krijgen van de gezondheid van de cliënt. Daarvoor is het wel nodig dat de cliënt de eigen gegevens vanuit de zorgverlener kan invoeren in het eigen PGO. Ook dat is elektronische gegevensuitwisseling. 

Nu is een PGO nog onbekend bij de meeste mensen. Er lopen en komen wel activiteiten om hier meer bekendheid aan te geven. Zo is de Patiëntenfederatie in 2021 een campagne gestart om meer bekendheid te geven aan een PGO.  

Kort antwoord: het ministerie van VWS, het Informatieberaad Zorg, Bureau InZicht, Nictiz, MedMij, het samenwerkingsverband Nuts en leveranciers van ECD's. 

De volgende partijen spelen een rol bij digitale gegevensuitwisseling: 

Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) 

Het ministerie van VWS is verantwoordelijk voor wetgeving zoals de wetsvoorstel elektronische gegevensuitwisseling in de zorg (Wegiz) Daarnaast heeft VWS voor de verschillende zorgdomeinen stimuleringsprogramma’s uitgewerkt. Voor de VVT is dit het programma InZicht. VWS onderhoudt de pagina gegevensuitwisseling in de zorg 

Informatieberaad Zorg 

Het Informatieberaad Zorg is een bestuurlijke samenwerking tussen zorgpartijen en het ministerie van VWS. Gezamenlijk werken de leden van het Informatieberaad aan de totstandkoming van een duurzaam informatiestelsel voor de zorg. Het Informatieberaad werkt aan een basis voor het veilig en betrouwbaar uitwisselen van zorggegevens. Daarvoor worden standaarden opgesteld en wordt ervoor gezorgd dat deze standaarden ook gebruikt worden. 

Bureau InZicht 

Het programma InZicht heeft als doel om veilige en eenduidige elektronische gegevensuitwisseling te versnellen door een subsidieregeling vanuit het Ministerie van VWS. Bureau InZicht biedt voorlichting en begeleiding bij de subsidieaanvragen en het implementatieproces.  

Nictiz 

Nictiz is de Nederlandse kennisorganisatie voor digitale informatie-uitwisseling in de zorg. Nictiz ontwikkelt en beheert standaarden, zoals informatiestandaarden en ZIB’s, die digitale informatie-uitwisseling mogelijk maken. De opgestelde standaarden worden vervolgens beheert door Zorginstituut Nederland. Als kennisinstituut verzamelt en deelt Nictiz kennis over digitale informatie-uitwisseling in de zorg. 

MedMij 

MedMij maakt spelregels voor een veilige en betrouwbare uitwisseling van gezondheidsgegevens. Organisaties die aantoonbaar aan deze spelregels voldoen, mogen het MedMij-label gebruiken. Het is daarmee een soort keurmerk voor veilige gegegevensuitwisseling. Je komt het label tegen op apps, websites of een persoonlijke gezondheidsomgeving (PGO). Ook zie je het bij zorgorganisaties of andere gezondheidsprofessionals.  

Leveranciers van ECD’s, EPD’s en andere ICT-systemen 

Leveranciers hebben de taak om de afgesproken standaarden ook technisch in te bouwen in hun systemen, zodat zorgmedewerkers gegevens op de afgesproken wijze kunnen registreren. Daarnaast is het hun rol om te zorgen dat die gegevens ook uitgewisseld kunnen worden tússen de systemen van de verschillende leveranciers.  

NUTS 

Nuts is een samenwerkingsverband tussen verschillende leveranciers, dat ervoor wil zorgen dat zorgverleners digitaal kunnen samenwerken. Het samenwerkingsverband verzamelt en ontwikkelt de software die nodig is. Nuts is ontstaan vanuit een gedeelde realisatie onder software leveranciers: we zijn veel tijd kwijt met talloze maatwerk koppelingen te bouwen tussen elkaars systemen. Door een open communicatienetwerk te introduceren wil Nuts het mogelijk maken om vanuit de eigen software op een uniforme wijze informatie uit te wisselen en te communiceren met zorgverleners van eigen of andere organisaties. 

Kort antwoord: afspraken op alle niveaus van het vijflagenmodel.

Er zijn afspraken nodig om elektronische gegevensuitwisseling mogelijk te maken. Afspraken over de gegevens zelf én afspraken over techniek. Nictiz heeft hiervoor het vijflagenmodel opgesteld, om aan te geven op welke niveaus en wat voor soort afspraken er nodig zijn. Nictiz is het kennisinstituut voor digitale informatie-uitwisseling in de zorg. Samen met professionals uit het werkveld ontwikkelt Nictiz standaarden waarin alle afspraken worden vastgelegd. Er zijn afspraken over de inhoud van de gegevens en over de begrippen die gebruikt worden.  

Daarnaast zijn er standaarden waarin beschreven staat hoe de systemen technisch ontwikkeld moeten worden. Er worden daarbij afspraken gemaakt over wat er waar moet worden ingevuld en welke invulvelden daarvoor nodig zijn. De leveranciers bouwen dit vervolgens in en de VVT-organisatie implementeert de nieuwe werkwijze in de eigen organisatie, onder meer door uitleg te geven aan zorgmedewerkers en het stroomlijnen van de eigen werkprocessen.  

In dit overzicht lees je meer over de nodige afspraken om digitale gegevensuitwisselingen mogelijk te maken.

Bij eOverdracht kom je verschillende nieuwe begrippen tegen. Hieronder een greep uit de meest gebruikte begrippen met uitleg: Informatiestandaard, ZIB, DVZA, en API.  

Informatiestandaard 

Een informatiestandaard is een document met afspraken waaraan alle betrokkenen zich moeten houden om eOverdracht mogelijk te maken. Een informatiestandaard bestaat uit verschillende delen:  

• Een informatiestandaard beschrijft hoe de overdracht in het werk gaat aan de hand van werkprocessen. Denk aan de sturende organisatie die een verpleegkundig aanmeldbericht stuurt aan de ontvangende organisatie.  
• Een informatiestandaard beschrijft ook hoe dit technisch wordt ingebouwd in de systemen. Bijvoorbeeld hoe de ECD-leverancier dit volgens de standaard moet inbouwen in het ECD.  

Elk type zorg heeft een eigen standaard. Zo is er voor de verpleegkundige zorg de Informatiestandaard verpleegkundige overdracht (eOverdracht)  

Zorginformatiebouwsteen (ZIB) 

ZIB’s worden gebruikt om inhoudelijke of functionele (dus niet technische) afspraken vast te leggen voor het standaardiseren van de informatie die wordt gebruikt in het zorgproces. De focus ligt op klinisch relevante concepten die in verschillende zorgsituaties, en daardoor verschillende informatiestandaarden, herbruikbaar zijn. Denk bijvoorbeeld aan NAW-gegevens, medicatie of bloeddruk. 

Hierbij horen ook afspraken over taalgebruik, zodat zorgverleners en computers elkaar goed begrijpen. Sterk versimpeld: als een zorgverlener een doorligwond noteert en de ander schrijft decubitus op, dan heeft de computer een probleem om dit uit te wisselen. Dit wordt opgelost met afspraken in een ZIB.

Meer weten? Lees dan de informatie van Nictiz over gegevensuitwisseling in de zorg. Of bekijk in deze video wat een ZIB precies is (duur: ca. 1,5 minuut) 

DVZA: Dienstverlener in het zorgaanbiedersdomein 

Een Dienstverlener in het zorgaanbiedersdomein (DVZA) is een ICT-leverancier van een zorgaanbieder met het MedMij-label. Het MedMij-label houdt in dat de leverancier voldoet aan de afspraken om veilig gezondheidsgegevens uit te wisselen. De zorgaanbieder slaat gezondheidsgegevens op in zijn bronsysteem. De DVZA zorgt voor uitwisseling van deze gegevens met de persoonlijke gezondheidsomgeving (PGO) van een patiënt. Andersom kan een DVZA ook gegevens vanuit een PGO ontvangen. Een DVZA kan ook de rol van bronsysteem bij diezelfde zorgaanbieder vervullen.  

API 

Digitale gegevensuitwisseling wil zeggen dat er gegevens tussen verschillende computerprogramma’s en -systemen worden uitgewisseld. Deze systemen communiceren niet zomaar met elkaar. Hiervoor is een koppeling nodig: een API. API staat voor Application Programming Interface. Het is een stukje software dat ervoor zorgt dat twee verschillende programma's of systemen met elkaar kunnen communiceren. Ofwel: over en weer gegevens kunnen versturen tussen systemen.

Kort antwoord: nee, op dit moment is elektronische gegevensuitwisseling nog niet verplicht. Dit wordt wel verplicht, als organisatie moet je daar nu al op voorbereiden.

Op dit moment is elektronische gegevensuitwisseling nog niet verplicht maar dat komt wel, naar verwachting uiterlijk in 2024. In april 2021 heeft de ministerraad ingestemd met het wetsvoorstel elektronische gegevensuitwisseling in de zorg (Wegiz). De wet gaat gelden voor de gehele zorg, dus ook voor de VVT. De Wegiz is een kaderwet: dat betekent dat nadere invulling en implementatie stapsgewijs plaatsvinden. De verpleegkundige overdracht is één van de onderdelen die is aangewezen om als eerste te verplichten. 

Om te controleren of zorgorganisaties voldoen aan de toekomstige wetgeving, wordt een normenset opgesteld. De ontwikkeling van normen en certificatieschema’s voor Elektronische Gegevensuitwisseling in de Zorg wordt gefaciliteerd door NEN als onafhankelijke partij.  

Worden burgers in deze wet verplicht om een PGO te gebruiken?

Het antwoord: nee, burgers zijn en worden niet verplicht een PGO te gebruiken. Het zal echter steeds vaker voorkomen dat een cliënt vraagt om gegevens technisch te ontsluiten voor het eigen PGO. De zorgorganisatie moet dit dan wel kunnen. 

Meer weten?

Het ministerie van VWS en NEN organiseren webinars om meer informatie te geven. Op deze pagina kun je de webinars terugkijken