Dat is de achtergrond van de oproep van ActiZ voor uitbreiding van de verpleeghuiscapaciteit. ActiZ signaleert dat de randvoorwaarden, om met de huidige verpleeghuiscapaciteit mensen met een intensieve zorgbehoefte van huisvesting en zorg te voorzien, nog onvoldoende op orde zijn. Inmiddels staan meer dan 20.000 mensen op de wachtlijst voor het verpleeghuis, komen de bouwplannen voor seniorenhuisvesting niet van de grond, en de uitdagingen op de arbeidsmarkt worden eerder kleiner dan groter. En dat terwijl in Nederland sprake is van een dubbele vergrijzing en de vraag naar zorg toeneemt. Daarom pleit ActiZ voor én-én. 

Vele risico's 

Het huidige kabinet wil het aantal verpleeghuisplekken bevriezen op 130.000. Dat betekent dat de toekomstige uitbreiding van verpleeghuiszorg volledig via verpleegzorg thuis wordt geleverd. Een besluit dat veel impact heeft op ons zorgstelstel. Reden voor ActiZ om te onderzoeken wat de financiële gevolgen van deze maatregel zijn (Trouw, 20 maart). Uit ons onderzoek bleek dat het kabinet met deze maatregel veel minder bespaart dan men in eerste instantie dacht en dat het beleid vele risico’s met zich meebrengt.

Wat ActiZ betreft is het daarom niet óf thuis óf in het verpleeghuis, maar juist én-én: als het thuis echt niet meer kan, moet er een plek in het verpleeghuis beschikbaar zijn. Thuis oud worden is onvermijdelijk en de grootste wens als je het ouderen zelf vraagt. Daarvoor moeten we, zoals ook Canoy betoogt, ook zelf meer zorg gaan opvangen. Dit kan met behulp van technologie, reablement, ondersteuning van familie, vrienden zorgzame wijken en passende professionele zorg.

Maar we moeten ook met elkaar accepteren dat de zorg anders wordt, anders dan wat we voorheen zijn gewend. Niet elke welzijnsvraag moet met zorg worden opgelost. Het beleid om langer thuis te wonen kan alleen succesvol zijn, als er ook voldoende beschikbaarheid is in verpleeghuizen voor diegenen die deze zorg en ondersteuning het hardst nodig hebben én als er voldaan wordt aan bepaalde randvoorwaarden zoals passende woonvormen, de inzet van technologie en meer informele zorg. Dit draagt allemaal bij aan het langer thuis kunnen wonen en onafhankelijk blijven van professionele zorg.

De cijfers liegen er namelijk niet om: binnen 15 jaar groeien we in Nederland van ruim 180.000 mensen met een Wlz-indicatie naar 260.000 mensen. Daarnaast wonen er dan ruim 60.000 mensen met vergevorderde dementie thuis. Canoy heeft het over tante Sjaan, die de naam van haar man niet kent, maar wel prima aardappelen kan schillen. Laat tante Sjaan dan vooral wonen in de omgeving die voor haar het beste is. Tegelijkertijd willen wij een mogelijk misverstand benoemen: het verpleeghuis is al lang niet meer de plek van de gezellig kaartende bejaarden, maar, zoals hoogleraar Cees Hertogh treffend omschreef ‘de intensive care van de ouderenzorg’. Het is een omgeving waarin persoonsgerichte zorg wordt geboden in aansluiting en afstemming op de behoefte. Onze dagelijkse praktijk is dat mensen met een lichte indicatie deze zorg en ondersteuning vrijwel altijd in hun eigen omgeving ontvangen, in nauwe samenwerking met het netwerk. Zodat voor de mensen met de meest intensieve, complexe zorgvraag de verpleeghuiscapaciteit beschikbaar is en blijft. Starre bevriezing van het aantal plekken lijkt dus onverstandig.

Niet óf-óf, maar én-én

De ouderenzorg is het stadium voorbij dat één oplossing genoeg is; alle opties zijn hoognodig. Het kabinet heeft te lang achterover geleund en de zorg voor ouderen geen prioriteit gegeven. In het huidige regeerakkoord kwam het woord ‘vergrijzing’ geen 1 keer voor. Dat heeft onze sector verbijsterd.

Het huidige kabinetsbeleid moet een achterstand inlopen. De zorg voor ouderen moet ook worden opgevangen op andere plekken in de samenleving, met meer mantelzorg, passende woonvormen en buurt-initiatieven. Maar al deze randvoorwaarden zijn nu nog te onzeker. En dan blijft het alsnog de vraag of dat genoeg is… Is er straks voldoende mantelzorg? Worden zij wel voldoende ondersteund en gestimuleerd? En zijn er voldoende passende seniorenwoningen? Het antwoord is vooralsnog ‘nee’. Daarom is mijn oproep aan het kabinet: de tijd van achteroverleunen is voorbij. Maak de ouderenzorg de hoogste prioriteit die er is. Maak mantelzorg beter mogelijk en aantrekkelijker, zet vaart achter nieuwe woonvormen voor ouderen, laat de inzet van technologie geen keuze meer zijn en zorg ervoor dat de meest kwetsbaren altijd naar een verpleeghuis kunnen.