Als ze op een feestje vertelt dat ze specialist ouderengeneeskunde is, krijgt Jisca Vrancken vaak een vragende blik. De toevoeging ‘kaderarts geriatrische revalidatie’ maakt de vraagtekens nog groter. Eigenlijk is het leuke van haar vak juist dat het niet in één zin te vangen is; iedere dag is weer anders. Vrancken: ‘Ik noem mijzelf een dokter voor kwetsbare mensen die na een incident bij ons in revalidatie komen. Na een operatie bijvoorbeeld, of een beroerte. Of zoals bij mijn cliënt Herman van Venetië: na wéér een ziekenhuisopname voor een longaanval, ‘exacerbatie’ in vaktaal. Specialistische revalidatie helpt mensen beter omgaan met hun aandoening. Dat levert niet alleen meer kwaliteit van leven op, voor mensen als Herman betekent het ook minder complicaties en een veel kleinere kans op nóg zo’n aanval.’

Specialistisch én generalistisch

AxionContinu is met locaties in Utrecht en omgeving een landelijke speler in enkele specialismen (zie kader, red.). Maar intussen kenmerkt de revalidatie zich juist door een brede, generalistische aanpak, waarin oog is voor de hele mens. De kracht zit in het multidisciplinaire, met voor elke revalidant de best passende combinatie, aldus Vrancken. ‘Ik noem het altijd tailormade geneeskunde. Maatwerk dus.’ Een belangrijk verschil met de ‘gewone’ geriatrische revalidatie (zie het eerste artikel in deze reeks, red.) is dat AxionContinu soms ook jongere cliënten heeft dan de gemiddeld 85-jarige groep van organisaties als De MARQ. Het gaat dan om revalidanten met een speciale zorgbehoefte, bijvoorbeeld mensen die na een coma weer heel voorzichtig terugkomen. Of longpatiënten als Van Venetië, die pas onlangs met pensioen is gegaan.

Zuinig met energie

Herman van Venetië (69) noemt zijn situatie ‘matig stabiel’. Zijn longaandoening is progressief. Maar er is voor hem ‘nog zoveel leuks tussen hemel en aarde’ dat hij weinig zin heeft om steeds te bedenken hoe het er morgen misschien uitziet. Daar heeft de revalidatie zeker aan bijgedragen. Aanvankelijk was hij sceptisch, zegt hij meteen, vooral omdat hem niet goed verteld was wat hij er ging doen. En waarom dat belangrijk is. Maar toen hij eenmaal bezig was, zag hij wat juist het multidisciplinaire voor hem deed. ‘Waarom ergotherapie, dacht ik eerst. Maar neem zoiets simpels als een eitje bakken. We waren nog geen vijf minuten bezig en ik was al tien keer gecorrigeerd. De les: leg alles wat je nodig hebt eerst binnen handbereik, dan hoef je je niets steeds om te draaien. De ergotherapeute leerde me zuinig omgaan met energie. Cruciaal met die ziekte van mij.’

Multidisciplinair schakelen

Vrancken onderstreept de meerwaarde van het multidisciplinaire programma. Het gaat er volgens haar niet alleen om dat je als longpatiënt ‘je pufjes op orde hebt’. Minstens zo belangrijk is gezonde voeding, fysieke kracht, energiemanagement. En psychologische coping-strategieën voor het omgaan met een progressieve chronische aandoening. Zo’n compleet programma – gericht op alle relevante levensgebieden – slaagt alleen als alle betrokken disciplines goed samenwerken. Vrancken: ‘Als mensen hier hun revalidatie hebben afgerond, begint het pas. We werken daarom niet alleen nauw samen met de ziekenhuizen, waar we regelmatig een gezamenlijk multidisciplinair overleg hebben. We schakelen ook met zorgverleners in de directe omgeving van elke revalidant, van huisarts tot thuiszorg. Hun begeleiding is cruciaal om wat mensen tijdens de revalidatie geleerd hebben, thuis goed door te zetten.’

Samen met mantelzorgers

En niet te vergeten de naasten, vervolgt Vrancken, want ook zij ondersteunen de nieuwe gewoonten. ‘We revalideren als het ware het hele systeem. Daarom betrekken we mantelzorgers intensief bij de behandeling, ook om eventuele weerstand – die er soms is – samen te overwinnen. Als je bijvoorbeeld echt die vaatwasser niet meer kunt uitruimen, moet je daarover goede afspraken maken met je partner. Of neem iets ogenschijnlijk eenvoudigs als bezoek ontvangen. Voor mensen met een longaandoening is veel praten heel vermoeiend. Je moet dan leren in een gesprek met je visite misschien vooral te luisteren. Het kan helpen dat even heel expliciet uit te spreken, zodat het niet ongemakkelijk voor je wordt omdat het misschien onbeleefd aanvoelt als je niet veel zegt. En soms moet je zelfs een visite gewoon durven afzeggen als je te moe bent.’

Innovatie vanuit specialistische revalidatie

Specialistische revalidatie levert ook mooie innovaties op. Een voorbeeld – met partner UMC Utrecht – is het revalideren van mensen met een steunhart. Vrancken: ‘Dat is een pomp die de linkerhartkamerfunctie overneemt. Patiënten lagen voorheen heel lang in het ziekenhuis, nu komen ze zo snel mogelijk bij ons. Wij leren ze omgaan met de pomp, maar hebben ook aandacht voor wat het betekent afhankelijk te zijn van een apparaat. Hoe leef je daarmee, wat doet dat met je? In een multidisciplinair traject kun je ook daar iets mee.’ Zo kun je vanuit specialistische expertise echt iets verbeteren, aldus Vrancken, juist ook voor een relatief kleine patiëntengroep.

Aantoonbare meerwaarde 

De meerwaarde van goede revalidatie is duidelijk, onder meer voor het verplaatsen van ziekenhuiszorg. Toch heeft de geriatrische revalidatie het financieel lastig, zoals ActiZ eerder berichtte. Vrancken herkent dit probleem: ‘De vergoedingen zijn ooit vastgesteld op een gemiddelde revalidant. Maar bij ons is de zorg vaak veel uitgebreider. Naarmate onze expertise zich verder ontwikkelt, krijgen we ook steeds meer de complexe casussen in huis. Met de vergoeding komen wij eigenlijk niet meer uit.’ De meerwaarde bleek eerder uit een evaluatie van de COPD-zorg, die AxionContinu samen met de partnerziekenhuizen heeft gedaan. ‘In 2017 publiceerden we daarover een wetenschappelijk artikel en sindsdien is onze zorg alweer verder doorontwikkeld. Je bespaart niet alleen zorgkosten, bijvoorbeeld omdat het aantal ligdagen in een ziekenhuis enorm afneemt. Iemand die goed revalideert kan ook weer zelf z’n geld verdienen of op een andere manier maatschappelijk meedoen.’

Maatwerk met lef

Al met al is Vrancken optimistisch over de toekomst. ‘Ik hoop dat we ambitieus blijven om met lef maatwerk te leveren dat waarde toevoegt. Zowel maatschappelijk als voor de mensen voor wie we dit doen.’ Van Venetië kan dit alleen maar bevestigen. ‘Als je beseft dat longziekten zowat op nummer 1 staan van veelvoorkomende aandoeningen, weet je wat je kunt terugverdienen. Acht weken revalidatie is niet goedkoop, maar het kost nog altijd minder dan een paar weken ziekenhuis. Mede door wat ik heb geleerd ben ik al een jaar zonder aanval. En ik ben er ook niet meer bang voor. Zo kan ik nog wel een tijdje door!’