In de ouderenzorg krijgen familieleden, naasten en vrijwilligers een steeds grotere rol. Het bouwen van een informeel netwerk rondom de mens met een zorgvraag is niet voor niets een van de belangrijkste bouwstenen van het Generiek kompas – Samen werken aan kwaliteit van bestaan. Het is het uitgangspunt van de nieuwe manier van werken in de zorg. Hoe kijken vrijwilligersorganisaties tegen deze uitdaging aan?

Aansluiten

‘Uiteraard hebben vvt-aanbieders de allerbeste bedoelingen wanneer ze met het informele netwerk willen samenwerken voor de zorgverlening’, zegt Van Loon. ‘Wat je daarbij regelmatig ziet gebeuren is dat organisaties zelf projecten starten om de informele zorg te mobiliseren, met wisselend succes. Want wat daarbij vaak wordt vergeten is dat die vrijwilligersorganisaties en informele netwerken vaak al bestaan. De kunst voor de professionele zorg is om daar zo goed mogelijk bij aan te sluiten. Je hoeft het wiel hierbij niet helemaal zelf uit te vinden.’

Muller herkent dat beeld ook. ‘Binnen zo’n zorgorganisatie wordt dan gedacht: in de ochtenddiensten hebben we van 7 tot 9 uur mensen tekort. Dus dan hebben we vrijwilligers nodig die specifiek die diensten kunnen draaien. En als dit niet lukt, dan zegt men: “zie je wel, mensen zijn niet bereid om te helpen”. Maar er zijn genoeg mensen die willen helpen, maar dan wel op een voor hun werkbare en haalbare manier. 

Van Loon: ‘Ik moet denken aan een anekdote die ik laatst hoorde van iemand die regelmatig vrijwillig met een oudere, slechtziende man ging wandelen. Op een gegeven moment hoorde hij niets meer over een nieuwe wandelafspraak. Bleek dat de oudere man was overleden en de begrafenis al was geweest. Het was ontzettend pijnlijk voor die vrijwilliger dat hij daarover geen telefoontje van de zorgorganisatie had gekregen. Juist dit soort zaken moet je goed regelen voor mensen die zich vrijwillig inzetten, want ze doen het juist voor die relatie.’  

Beeld van de vrijwilliger

‘Wat hierbij de professionele zorg kan helpen is weten wie de vrijwilliger is’, zegt Van Loon. ‘Het beeld van de vrijwilliger als pensionado die altijd beschikbaar is klopt niet. Vrijwilligers zijn ook jonge mensen met een baan en kinderen. En die doen vrijwilligerswerk uit een specifieke, intrinsieke motivatie. En die mensen moet je zien te vinden en aan je binden. En dat vinden is op dit moment niet eenvoudig. Want je hebt een vrijwilligersnetwerk in de buurt vaak nog niet zo snel online gevonden.’

Aan tafel

Volgens Muller moet bij de nieuwe manier van werken de informele zorg ook veel prominenter aan tafel zitten. ‘Bij de onderhandelingen van het Integraal Zorgakkoord (IZA) zijn het toch vooral de formele partijen die de boventoon voeren. Maar als je de zorg opnieuw gaat inrichten met een nadrukkelijk grotere rol voor mantelzorgers en vrijwilligers, dan moet je ze bij meet af aan betrekken bij de opzet. Utrecht kan daarbij als voorbeeld dienen. Daar zijn alle vrijwilligersorganisaties en bewonersinitiatieven aangesloten bij het NIZU. Makkelijk te vinden voor de professionele zorg en minder versnipperd. En binnen het netwerk kijken we ook welke thema’s we als initiatieven gezamenlijk kunnen oppakken. Dan komt het allemaal makkelijker bij elkaar.’

Kompas

Zowel Van Loon als Muller verwachten in dit kader veel van het Generiek Kompas dat dit jaar van kracht is. ‘Het is heel goed dat het Kompas voorschrijft dat je direct het informele netwerk rond de cliënt betrekt bij de vraag hoe de zorg te organiseren. Mantelzorgers hebben vaak al jarenlange ervaring over hoe voor een persoon te zorgen en die kennis moet niet verloren gaan als iemand in het verpleeghuis terecht komt. Betrek daarbij ook de lokale vrijwilligersinitiatieven op een goede manier en dan heb je de gewenste samenwerking tussen informele- en formele zorg te pakken.’