‘We hebben een werkwijze ontwikkeld dat voor zorgmedewerkers heel duidelijk en zichtbaar maakt wat en wanneer je iets doet in het proces van palliatieve zorg.’ ActiZ sprak met Sandra Schilder, projectleider van het palliatieve zorgproject bij Omring, kwaliteitsverpleegkundige Marjolein Groot en coördinerend verpleegkundige Khadiejah van der Voort. ‘Op dit moment rollen we deze nieuwe werkwijze uit over alle 30 verpleeghuislocaties. Het is gebaseerd op het PACE onderzoek en bestaat onder andere uit 4 scholingsbijeenkomsten van 2 uur’, aldus Schilder. 

PACE

Het PACE ‘Steps to Success’ programma is een trainingsprogramma voor helpenden, verzorgenden en verpleegkundigen in verpleeghuizen, om de kwaliteit van palliatieve zorg verder te verbeteren. Het originele PACE-programma is ontwikkeld in Engeland en bevat trainingen met bijbehorende instrumenten, zoals signaleringsgrafieken en screeningsschalen voor pijn en depressie. In een Europese studie, uitgevoerd van 2015-2018, bleek het programma effectief bij het verbeteren van de kwaliteit van de levenseindezorg en bij het verhogen van het kennisniveau van zorgmedewerkers over palliatieve zorg. 

Wensen en behoeften

Schilder: ‘Deze methode geeft medewerkers, cliënten en naasten het vertrouwen en de middelen om de juiste zorg te bieden en te krijgen. Zo gaan we veel eerder het gesprek aan over welke wensen en behoeften mensen hebben, eigenlijk direct al als iemand in zorg komt. Gedurende het verblijf volgen we het proces van achteruitgang in de gezondheid van de bewoner. Per fase bespreken we wat de behoefte is, zijn er mogelijk zorgen en wat zijn de verwachtingen van de bewoner en naasten? Telkens kijken we vooruit zodat tijdig afspraken gemaakt kunnen worden en er vooral aandacht aan kwaliteit van leven, afscheid nemen en uiteindelijk sterven gegeven kan worden. Ruim voordat de echt terminale fase is aangebroken en het te laat is.’ 

Van der Voort geeft wat voorbeelden uit de praktijk: ‘Ik heb een echtpaar gehad dat het moeilijk vond om uit elkaar te gaan omdat één van hen naar het verpleeghuis ging. Ze zouden het heel fijn vinden, zeiden ze, als ze nog eens samen naast elkaar konden slapen. En dat bleek eigenlijk heel goed te realiseren, want daarvoor hebben we een koppelbed dat aan het verpleeghuisbed vastgemaakt kan worden. Het is voor deze mensen ontzettend belangrijk omdat ze al 60 jaar naast elkaar sliepen elke nacht.’

Naasten

Ook voor naasten is het gesprek vooraf belangrijk, bij de nazorg bijvoorbeeld. Van der Voort: ‘Onze doelgroep verandert ook. Mensen met een niet-westerse achtergrond kunnen andere wensen hebben dan wat westerse zorgmedewerkers gewend zijn. Zo zijn er families die na overlijden met veel meer mensen willen langskomen dan je volgens traditioneel Nederlandse gebruiken zou verwachten. Dan moet je niet stug aan de regels vasthouden maar kijken of je een grotere ruimte beschikbaar hebt of verschillende afscheidsbijeenkomsten kan organiseren. Door tijdig het gesprek aan te gaan ontstaat rust en ruimte om mogelijkheden en soms ook onmogelijkheden met elkaar te bespreken.’

Taboe

Volgens Groot zijn de gesprekken en de hulpmiddelen zoals een wensenboekje en de informatiegids heel nuttig voor zowel familie als medewerkers. ‘Juist omdat het over het moeilijke onderwerp van het einde van het leven gaat is het goed om wensen op te schrijven. Daarbij komt dat veel van onze cliënten dementie hebben en juist dan is het goed om dingen vast te leggen. En het is ook wenselijk dat familieleden handvatten hebben om zelf gesprekken te initiëren en dat dit niet alleen vanuit zorgmedewerkers komt.’

Tijdsinvestering 

Volgens de zorgprofessionals van Omring is het volgen van de lessen, het voeren van de gesprekken en het vastleggen van wensen in boekjes en het Elektronisch Cliënten Dossier (ECD) meer dan de tijd en moeite waard. Schilder: ‘We ervaren het niet als een extra belasting maar juist als iets dat door familie, cliënten en medewerkers sterk wordt gewaardeerd. Bij de implementatie van het traject bij iedere locatie organiseren we een grote informatiebijeenkomst. Daarin vertellen we onder andere wat palliatieve zorg of de palliatieve fase inhoudt, welke beslissingen je neemt en waar je allemaal op let. De feedback die we hieruit terug krijgen is uitermate waardevol en ons waar nodig te verbeteren.’

Verder met PACE

Voor Omring zijn dit jaar en 2025 nog onderzoekjaren voor het PACE-zorgpad. Schilder: ‘Onze ambitie is om in 2026 te gaan publiceren en de methode zo goed deelbaar mogelijk te maken. Zodat ouderenzorgorganisaties in het hele land deze kwaliteitsimpuls kunnen geven aan specifiek de palliatieve zorg.’