Hoekstra: ‘De afkorting PAZ staat voor ‘proactieve zorgplanning’. Het PAZ gesprek wordt gevoerd tussen een wijkverpleegkundige en een cliënt. Je staat stil bij hoe de situatie nu is en wat iemand in de toekomst nog graag wil. Het doel van zo’n gesprek is om crisisopnames te voorkomen en cliënten na te laten denken over de toekomst. Vaak voer je nu namelijk pas het gesprek wanneer er al een probleem is. Dat is veel lastiger, omdat mensen in een crisissituatie niet meer goed kunnen schakelen. Daarnaast kan een PAZ gesprek ook helpen om de verwachtingen te managen. Wat verwachten wij van de cliënt en wat mag de cliënt van ons verwachten?’

‘Onze zorgorganisatie Zorgstroom is begonnen met deze gesprekken bij cliënten die minstens acht uur zorg per week krijgen. Inmiddels pakken we dit breder op. Wanneer de wijkverpleegkundige denkt dat het goed is om een PAZ gesprek te voeren, kunnen zij dit doen. Voor deze gesprekken, buiten de zorgmomenten, kan de wijkverpleegkundige de tijd nemen om dieper op de kwesties in te gaan.’

Mulder: ‘Een gesprek dat mij nog goed bij staat, was met een mevrouw van 65 jaar. Zij moest door een acute trombus in haar rechterbeen een onderbeenamputatie ondergaan. Ze raakte in een isolement doordat loopoefeningen met een prothese geen succes waren. In het PAZ gesprek hadden we, buiten de zorgmomenten om, tijd om over haar situatie te spreken. Deze mevrouw was niet tevreden met haar leven op dat moment. Maar wist niet hoe zij het aan moest pakken. Ze wilde namelijk ook niet op dezelfde manier doorgaan, maar juist zelfstandiger worden.’

‘Op basis van dit gesprek, zijn we met een gespecialiseerde ergotherapeut aan de slag gegaan. Aanvullend hierop, zijn meer aanpassingen in haar woning gedaan én hebben we gekeken hoe ze weer meer met mensen in contact kan komen. En het heeft gewerkt: op dit moment werkt ze samen met de ergotherapeut om weer beter te kunnen lopen. Het mooie aan een PAZ gesprek is dat er gelijk acties aan worden vastgelegd. Hierdoor wordt er echt iets concreet mee gedaan. Ik hoop dat deze mevrouw weer meer plezier uit het leven haalt.’

Hoekstra: ‘Een van de knelpunten blijft tijd. Wijkverpleegkundigen hebben het heel druk. De tijd is een factor die dit soort gesprekken kan belemmeren. Het zijn soms best pittige gesprekken en daar wil je de tijd voor nemen, zodat cliënten zich gehoord voelen. Daarbij is het ook van belang dat er de tijd voor wordt genomen om een vertrouwensband met de cliënt op te bouwen. Bij een intakegesprek durven mensen zich vaak nog niet gelijk zo kwetsbaar op te stellen. Dat moet groeien over tijd.’  

Daarnaast vraagt het veel van de gespreksvaardigheden van een verpleegkundige. De gesprekken kunnen soms best moeilijk zijn. Je praat over iemands toekomst. Hoe voer je zo’n gesprek? En hoe ga je de diepte in? Soms hebben medewerkers hier meer opleiding in nodig. Oftewel: een goede relatie tussen de cliënt en wijkverpleegkundige is belangrijk, want beiden moeten zich gehoord voelen om waarde uit het gesprek te halen.’

Hoekstra: ‘Wat mij betreft voert de wijkverpleegkundige met iedere cliënt dit gesprek. Ik zie dat nu niet gebeuren, daar komt echt tijd weer om de hoek kijken. Vanwege de tekorten in de zorg moet de wijkverpleegkundige hard meewerken in de curatie. Meer personeel zou helpen, maar dat is er niet. Het zou ideaal zijn als de verpleegkundige zich minder bezig hoeft te houden met dagelijkse zorg en zich meer kan richten op preventie (waar de PAZ-gesprekken onderdeel van zijn).

Mulder: ‘Ik zou het heel graag een groter onderdeel van mijn werk willen maken, want dit is juist wat ik als wijkverpleegkundige het liefste doe. Nu kom ik er soms niet aan toe. Als wijkverpleegkunde wil je juist het overstijgende werk doen en aan de voorkant meedenken over wat je het beste voor je cliënt kan doen. Hiermee wil je de grotere zorgvraag proberen te voorkomen, die we met z’n allen niet kunnen gebruiken omdat we geen personeel hebben. Het is een cirkel waar je niet makkelijk uitkomt.’

Hoekstra: Deze manier van werken heeft positieve effecten op de cliënt én op de toekomst van de zorg. Het werkt om te kijken naar wat een cliënt wel kan om op (een niet acuut moment) te praten over de toekomst.  

Mulder: ‘Het is belangrijk om goed samen te werken met andere partijen in de regio. Hierdoor kan je je maatwerk aanbieden. Gelukkig kennen wij een overzichtelijke sociale kaart; we vinden elkaar gemakkelijk. Een wens is om in de toekomst nog meer samen te werken met de huisarts, want zij voeren ook dit soort gesprekken met cliënten. Het is mooi als we samen aan deze manier van preventieve zorg kunnen werken.’