Dit artikel komt uit het magazine Zorg voor Klimaat van de Provincie Utrecht.

Lourens Geertsema is per 1 oktober programmamanager Duurzaamheid bij het Leger des Heils. ‘Mijn voorganger Gerard Woudenburg legde het fundament voor het programma Duurzaamheid dat in 2018 is gestart. We zijn klein begonnen en hebben steeds meer stappen gezet, telkens met goed onderbouwde businesscases. Zo kregen we de organisatie mee. De pilot Milieuthermometer Zorg bij Woonzorgcentrum Merenhoef in Maarssen was ongelofelijk belangrijk. De aanjagende rol van Provincie Utrecht heeft ons daarbij goed geholpen.’

Krachtig instrument

De Milieuthermometer Zorg bleek een krachtig instrument om te komen tot concrete acties. ‘Dat kunnen zowel eenvoudige maatregelen zijn zoals waterbesparende douchekoppen als complexere zaken; denk aan de CO2-routekaart.’

Uitdaging is om de aanpak van de Milieuthermometer Zorg in te bedden in beleidsprocessen en uit te rollen naar alle regio’s en de ruim zestig locaties van het Leger des Heils. ‘Onze regio Midden Nederland vervult daarbij een voorbeeldrol. Merenhoef is een pilot voor certificering volgens de Milieuthermometer. De audit voor het bronzen certificaat is achter de rug. Doel is om in 2023 voor alle grootverbruik-locaties van het Leger des Heils dit keurmerk te behalen.'

Groene stroom, Nederlandse wind

De centrale facilitaire organisatie VIF speelt bij het maken van beleid een belangrijke rol. ‘Bijvoorbeeld bij de investeringsbeslissingen voor ledverlichting, zonnepanelen en het stimuleren van duurzame mobiliteit. Door het maken van beleid worden inspanningen zichtbaar en mobiliseren we de organisatie.’

Inmiddels zijn zo’n dertig locaties voorzien van zonnepanelen die samen goed zijn voor ruim 1 miljoen kWh elektriciteit, zo’n zeven procent van het jaarlijkse verbruik van het Leger des Heils. ‘Dit project zetten we de komende jaren door om CO2-reductie te realiseren. Sinds 2021 is alle stroom groen; tien procent wordt opgewekt door Nederlandse wind. En op veertig grote locaties is de verlichting vervangen door energiezuinige led.'

Op het gebied van mobiliteit zet de organisatie ook stappen. 'Voor privélease maken we gebruik van elektrische auto’s, grotere voertuigen van het Leger des Heils zelf zijn steeds vaker elektrisch. Verder beschikken parkeerplaatsen over laadpalen.'

Van afval naar grondstof

Het verminderen van afval en het stimuleren van hergebruik vindt de organisatie heel belangrijk, stelt Geertsema. ‘Ook hier zijn we stap voor stap en planmatig te werk gegaan. We hebben eerst onze afvalstromen in kaart gebracht, samen met afvalverwerker Renewi. Daarna hebben we ons een doel gesteld: op 133 locaties het restafval van 90 procent naar 60 procent terugbrengen. Met 67 procent afvalreductie zitten we prima op koers. En door het inzicht in de verschillende afvalstromen weten we aan welke knoppen we moeten draaien om de 60 procent te realiseren.’

Het stimuleren van hergebruik door het scheiden van reststromen was in het begin niet makkelijk. ‘De introductie van nieuwe afvalbakken en het gescheiden inzamelen van koffiedik en snijresten op hetzelfde moment was in het begin een beetje te veel van het goede.’

Lokale initiatieven waarderen

Het inzamelen van koffiedik en snijresten was een initiatief van de locatie Domus Leidsche Maan. ‘Zij zijn als eerste gestart met het apart inzamelen van koffiedik en swill: etensresten en keukenafval. Dat gebeurt in samenwerking met De Clique. Dit Utrechtse bedrijf zamelt afval in met elektrische wagens en maakt er nieuwe producten van; compost maar ook brood, bitterballen en limonade. Ook Woonzorgcentrum Merenhoef is gestart met de inzameling van koffiedik en swill. We zijn nu stappen aan het zetten om meer locaties te laten aansluiten.’
Voor de centrale organisatie zijn deze lokale initiatieven belangrijk, benadrukt Geertsema. ‘Zij voeden het beleid.’

Beweging op gang

Doel van Geertsema is om na ruim vier jaar het programma duurzaamheid langzaam maar zeker af te bouwen. 'Dat lijkt negatief maar is het zeker niet; het laat juist zien hoe succesvol het programma is geweest. Er is intern echt een beweging op gang gekomen. In alle Leger des Heils-regio’s komen er duurzaamheidscoördinatoren die regionaal en lokaal aanjagers zijn van de verduurzaming van onze organisatie. Hiermee zorgen we voor borging. Het programma kan afgebouwd worden; de lijn pakt het op. De vraag is ook niet meer of we moeten investeren in duurzaamheid. Dat het belangrijk is, zie je overal terug. Ook in ons jaarverslag. In de investeringsbegroting zijn jaarlijks middelen gereserveerd om de CO2-footprint te verkleinen. Daarbij hebben we van alle projecten geleerd. Mijn belangrijkste les is dat verduurzaming tijd kost.’

Focus op duurzaamheid blijft

Met veel kleine stappen heeft het Leger des Heils een grote afstand afgelegd. ‘Met de focus op duurzaamheid willen we waarde toevoegen, medewerkers aan ons binden en nieuwe medewerkers werven.’
Die focus is nauw verweven met de missie van het Leger des Heils. ‘Elke dag opnieuw zetten we ons in voor mensen die geen helper hebben. Daar hoort aandacht voor duurzaamheid ook bij. Want mensen staan niet los van hun leefomgeving.’