Wonen en zorg voor ouderen: hét onderwerp van de gemeenteraadsverkiezingen
Wonen en zorg voor ouderen: hét onderwerp van de gemeenteraadsverkiezingen keyvisual
De Taskforce Wonen en Zorg is een van de aanjagers achter de bewustwording rond de woonzorgopgave in Nederland. De gemeenteraadsverkiezingen van deze week vormen een mooie gelegenheid om terug te blikken op ruim twee jaar Taskforce Wonen en Zorg. ActiZ spreekt met de voorzitter van de Taskforce: Hans Adriani. Hij is vanaf het begin betrokken bij dit initiatief van VNG, Aedes, Actiz, ZN en de ministeries van VWS en BZK. Daarnaast kent hij dit vraagstuk uit de praktijk, door zijn functie als wethouder Wonen in Nieuwegein. In dit interview legt hij uit wat de verantwoordelijkheden zijn van de gemeente en waarom het voor zorgorganisaties zo belangrijk is om actief in gesprek te gaan met de lokale politiek.
Wat is de hoofdtaak van Taskforce Wonen en Zorg?
De Taskforce Wonen en Zorg komt voort uit de ambitie van het Rijk, verschillende koepelorganisaties (zorgorganisaties en woningcorporaties) en gemeenten om een flinke versnelling te realiseren in de woonzorgopgave voor ouderen. Een versnelling die nodig is om de groeiende groep ouderen te faciliteren in hun (toekomstige) woon– en zorgbehoefte. Over twintig jaar zijn er naar schatting 2,5 miljoen 75+’ers; dat is bijna twee keer zoveel als nu. Daarnaast stijgt de gemiddelde leeftijd van ouderen en blijven zij steeds langer, al dan niet alleenstaand, zelfstandig wonen.
De Tasforce heeft een belangrijke aanjaagfunctie met als doel om zoveel mogelijk gemeenten, woningcorporaties, zorgorganisaties en zorgkantoren met elkaar in gesprek te laten gaan over de omvang en de aanpak van de woonzorgopgave. De sleutel ligt immers in samenwerking tussen al deze partijen. Hierbij wordt niet alleen ingezet op het ontwikkelen van woonzorgvisies, maar ook op het maken van concrete prestatieafspraken over wonen, zorg, welzijn en leefbaarheid, als basis om tot uitvoering van concrete plannen te komen.
Is sinds de oprichting van de Taskforce de rol van de gemeente veranderd?
Als het gaat over wonen en zorg is de gemeente juridisch gezien verantwoordelijk voor de ruimtelijke ordening en de inkoop van de Wmo. Daarnaast maken ze prestatieafspraken met woningcorporaties over te bouwen woningen. Gemeenten spelen als regisseur dus een belangrijke rol bij de realisatie van de woonzorgopgave. Een domeinoverstijgende aanpak is hierbij van groot belang. We zien helaas binnen veel gemeenten dat de domeinen zorg en wonen nog vaak gescheiden zijn en weinig samenwerken.
Niet alleen binnen het gemeentehuis bestaat die kloof, ook bij zorgbestuurders, corporatiebestuurders en inkopers langdurige zorg van de zorgkantoren zien we dat zij elkaar niet altijd even goed weten te vinden. Zij spreken een andere taal, hebben andere werkelijkheden en wettelijke regimes. Regie voeren op de samenwerking tussen deze domeinen is dan wel geen wettelijke taak van de gemeente maar wel essentieel is om de woonzorgopgave succesvol aan te pakken.
Slagen de Nederlandse gemeenten hierin?
Als dat zou zijn, dan zou deze Taskforce niet bestaan. Toen we in 2019 hiermee begonnen waren de cijfers niet rooskleurig. Ruim twee derde van de gemeenten had geen woonzorgvisie, geen beeld, geen beleid en vaak zelfs geen inzicht in hun lokale woonzorgopgave. Daarom is onze belangrijkste boodschap ook geweest: ‘Gemeente, breng in beeld wat jouw lokale woonzorgopgave is voor de komende twintig jaar. Zet deze opgave vervolgens af tegen de huidige woningvoorraad en bestaande plannen. Maak op basis van deze kennis een woonzorgvisie. En ga hierover met zorgorganisaties en woningcorporaties in gesprek om tot bindende prestatieafspraken te komen.’ We zien nu, ruim twee jaar later, dat vrijwel alle gemeenten wonen en zorg op de agenda hebben staan, al ontbreekt het op veel plaatsen nog aan concrete doelstellingen in aantallen, locaties of planning. Veel gemeenten staan dus nog aan het begin, maar de beweging is in gang gezet!
Vindt u dat er tijdens de gemeenteraadsverkiezingen genoeg aandacht is voor woonzorgopgave?
Het onderwerp ‘wonen’ is met kop en schouders het belangrijkste onderwerp in deze verkiezingen. Dat is ook logisch, gezien de huidige woningmarkt in Nederland. Dit is ook het moment om er aandacht voor te vragen, want nu komt het beleid voor de komende vier jaar tot stand. Dus hoe meer aandacht, hoe beter.
In aanloop naar de campagne hebben wij als Taskforce hierop ingespeeld met een pamflet gericht op de lokale politiek partijen. De timing was een bewuste keuze. We wilde namelijk dat onze boodschap over de urgentie en oplossingen rond de woonzorgopgave, zou landen in zoveel mogelijk lokale verkiezingsprogramma’s. In de periode voor de verkiezingen worden namelijk de verschillen tussen partijen uitgelicht, om de kiezers te overtuigen. Na de verkiezingen gaan de verschillende partijen onderhandelen over een nieuwe coalitie, ze kijken dan juist naar de punten waar ze het over eens zijn. Wanneer onze boodschap dan in zoveel mogelijke programma’s is geland, komt er snel overeenstemming op het onderwerp en kan het worden omgezet in concrete acties.
Wat is voor u het belangrijkste resultaat dat de Taskforce tot nu toe heeft behaald?
We hadden de lat expres hoog gelegd: binnen twee jaar tijd zou iedere gemeente het stappenplan van de Taskforce overnemen om te komen tot een woonzorgvisie én concrete prestatieafspraken. Zo ver is het nog niet. Maar ik kijk tevreden terug. Het is op dit moment namelijk in alle gemeente een belangrijk thema geworden. Het aantal gemeenten dat het vraagstuk prominent in de beleidsplannen heeft staan, is fors gegroeid.
Misschien is wel het mooiste resultaat dat onder de vlag van de Taskforce meer dan negentig ambassadeurs in het hele land zich hard maken voor de opgave. Denk aan: wethouders, zorgbestuurders, corporatiebestuurders en inkopers van de zorgkantoren. Deze ambassadeurs hebben nu zelf regionale taskforces gevormd om op regionaal niveau met de woonzorgopgave aan de slag te gaan, want dáár gebeurt het!