Hoe kijkt de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd aan tegen de zorgverlening in de wijk en verpleeghuizen voor ouderen en chronisch zieken tijdens deze coronacrisis?

'De inspectie heeft dagelijks contact met een groot aantal zorgmedewerkers en zorgbestuurders. De afgelopen week hebben wij bijvoorbeeld 150 zorginstellingen gesproken die verpleeghuiszorg en thuiszorg bieden. Een kwart van deze zorginstellingen gaf ons aan dat zij een acuut tekort hebben aan beschermingsmaatregelen en de helft van deze zorginstellingen vertelde dat ze maar voor 1 tot 2 dagen voorraad hebben. Dat leidt tot spanning en onzekerheid. Deze beschermingsmiddelen zijn noodzakelijk om de werkzaamheden in een verpleeghuis of in de  thuiszorg –palliatieve zorg, persoonlijke verzorging of wondverzorging- met een Covid-19 besmetting of een verdenking daarop, op een goede en veilige manier te kunnen uitvoeren. De impact van tekort aan beschermingsmiddelen wordt vergroot als niet iedereen getest kan worden. Hierdoor moeten zorgmedewerkers met klachten de keuze maken om cliënten met of zonder beschermende maatregelen te verzorgen.'

Hoe moeten werkgevers in de zorg de uitspraken interpreteren die gedaan zijn tijdens de technische briefing in de Tweede Kamer over onaanvaardbare risico’s voor zorgpersoneel? 

'De combinatie van tekorten in beschermingsmiddelen met te weinig testcapaciteit heeft voor de Inspectie geleid tot wat wij onaanvaardbare risico’s noemen. Omdat de aandacht onder deze moeilijke omstandigheden uit zou moeten gaan naar het verlenen van goede zorg. Zorgmedewerkers zouden zich geen zorgen moeten maken of het werk nog wel veilig te doen is. We spraken de afgelopen week vele zorgbestuurders die de hele dag aan het bellen zijn om persoonlijke beschermingsmiddelen voor zorgmedewerkers te verkrijgen. Dit is tijd 'men energie die aan de zorg besteed zou moeten worden.

Deze risico’s worden bevestigd door meldingen van zorgmedewerkers die zich onveilig voelen omdat ze niet weten of zijzelf of de cliënten besmet zijn. Ook mantelzorgers zijn bang, wat gebeurt er als zij ziek worden? Wie zorgt dan voor vader of moeder? Onze duiding dat er onaanvaardbare risico’s genomen worden is dan ook geen verwijt naar de zorgbestuurders of zorgmedewerkers. Het is wel een conclusie waarvan ik vind dat wij hem als toezichthouder moeten trekken. Wij zijn immers verantwoordelijk voor het toezicht op veilige zorg.'

Wat bedoelt de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd met onaanvaardbare risico’s?

'We houden contact met zorgaanbieders omdat we in deze moeilijke omstandigheden in verbinding willen staan met iedereen die zorg biedt. Daarnaast willen we zien welke knelpunten er zijn bij het organiseren van de zorg. De Inspectie realiseert zich dat er schaarste is en dat er continue moeilijke afwegingen gemaakt moeten worden. Daarom geven we hierin ruimte voor professionele afwegingen. We zien dat bijna iedereen zich tot het uiterste inzet om de zorg door te laten gaan.'

'Ook als er sprake is van een grote uitbraak heeft de inspectie contact met deze zorgorganisaties. Dan informeren wij of de zorginstelling de zorg nog georganiseerd krijgt, of er voldoende beschermingsmiddelen zijn en of de organisatie is aangesloten bij de regionale structuren. In de meeste gevallen blijkt dat zo te zijn. We horen daarbij verschillen in de wijze waarop aanbieders vervolgens omgaan met de besmettingen. Zo hebben we ook enkele zorgaanbieders gesproken die minder goed op de hoogte waren van de richtlijnen en de werkwijze bij isolatie of cohort.'

Welke signalen krijgen jullie op dit moment van zorgorganisaties en zorgmedewerkers vanuit verpleeghuizen, wijkverpleging en thuiszorg?

'Naast alle zorgen en tekorten horen we gelukkig ook veel mooie initiatieven waarbij zorgverleners met elkaar de ruimte vinden om binnen alle beperkingen toch menswaardige zorg mogelijk te maken. Denk daarbij aan beeldbellen, bewoners trakteren op een concert van de plaatselijke fanfare en de mogelijkheid creëren om niet-besmette bewoners met dit heerlijke weer toch buiten van het zonnetje te laten genieten. Wij horen ook terug dat juist de afwezigheid van het bezoek rust brengt. Toch hopen wij natuurlijk dat er in het belang van cliënten, ruimte gevonden wordt in de strenge bezoekmaatregelen. Het is een duivels dilemma dat door zorgverleners, familie en bestuurders goed verwoord is. Het is nu aan de experts van onder andere het Outbreak Management Team om op basis van de nieuwste gegevens, een advies te geven over de vervolgstappen.'  

Wat betekent het in de ogen van de Inspectie voor zorgorganisaties, zij hebben een zorgplicht voor cliënten, maar ook verantwoordelijkheid om veilige zorg voor cliënten en zorgmedewerkers te bieden.

'We krijgen regelmatig meldingen van zorgmedewerkers met milde klachten: zij vragen zich af of zij cliënten kunnen besmetten. Ons antwoord daarop is testen, testen, testen. Pas dan krijgen we met elkaar -gegeven de schaarste in de beschermingsmaatregelen- extra grip op de verspreiding van het virus. De realisatie van meer testcapaciteit maakt dat de wereld er nu echt anders uit ziet dan vorige week. Er is testcapaciteit: gebruik deze dan ook als zorgverlener en als zorgbestuurder. Zorgmedewerkers met klachten moeten zich voordat zij werken met kwetsbare cliënten laten testen. Als dat niet lukt omdat er geen ARBO-arts beschikbaar is, dan kan de eigen huisarts of de GGD-arts ook de triage doen en doorverwijzen naar de GGD-teststraten.'

Door de coronacrisis spelen er heel veel dilemma’s in de zorg voor ouderen en chronisch zieken. Deze zorg kan nooit stoppen. Ook moeten medewerkers veilig hun werk kunnen doen. Tegelijkertijd is er het wereldwijde gebrek aan persoonlijke beschermingsmiddelen en zijn er ingrijpende maatregelen zoals het bezoekverbod aan verpleeghuizen. Wat mogen zorgorganisaties van de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd verwachten in deze tijd?

'We zien dat professionals in de zorg zich iedere dag inspannen om, gegeven de huidige situatie, de juiste zorg te verlenen. Ook als dat betekent dat het op andere manieren moet dan gebruikelijk is. De inspectie houdt hier rekening mee bij haar toezicht, zowel nu als in de periode na de crisis. Wij stimuleren zorgaanbieders, fabrikanten en andere betrokkenen om maatregelen te treffen en maatregelen op te volgen, die in lijn liggen met de meest actuele coronabeleidslijn vanuit het kabinet en de Europese Commissie.

Daarbij blijft het noodzakelijk om veilige en verantwoorde zorg te verlenen, zelfs in situaties waar bewust tijdelijk met minder hoge kwaliteitsstandaarden wordt gewerkt. Als er echt acute risico’s zijn, dan blijft het onze taak om in te grijpen en op te treden bij onveilige, schrijnende of anderszins onaanvaardbare situaties. Ook tijdens deze crisis.' 

Wat doet de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd op dit moment achter de schermen?

'De Inspectie spreekt met (koepels van) zorgaanbieders, jeugdzorgaanbieders, fabrikanten, professionals, patiënten en andere betrokkenen en verzamelt daarbij informatie over knelpunten op het gebied van kwaliteit en veiligheid van zorg en continuïteit van zorg. Aangevuld met de signalen die de inspectie van het Meldpunt en Landelijk Meldpunt Zorg ontvangt, hebben wij een actueel beeld van de situatie. Ook kunnen wij aandacht vragen voor bepaalde onderwerpen die spelen bij de diverse betrokkenen in deze crisis.'