Vanuit de behoefte aan een bredere, meer holistische kijk op het begrip gezondheid is het concept Positieve Gezondheid ontstaan. Dit gedachtengoed wordt in steeds meer sectoren van de gezondheidszorg toegepast, zo ook door KwadrantGroep, een ouderenzorgorganisatie in de provincie Friesland.

Het totaalplaatje

Lengkeek: ‘De meeste mensen doen wat ze willen doen, en niet wat ze moeten doen. Neem het voorbeeld van stoppen met roken: eenvoudigweg tegen iemand zeggen dat diegene moet stoppen, heeft doorgaans weinig effect. Maar als iemand niet met een wandelclub kan meedoen vanwege benauwdheid, en daardoor veel eenzaamheid ervaart, krijgt het stoppen met roken een duidelijk doel: sociaal weer kunnen meedoen. In dit voorbeeld, maar eigenlijk overal in de gezondheidszorg, is het dus heel belangrijk om naar het totaalplaatje te kijken’. Deze benadering van gezondheid sluit naadloos aan bij het gedachtegoed van Positieve Gezondheid.

Coachende rol

Omdat de noodzaak van een meer holistische benadering steeds duidelijker werd, besloot KwadrantGroep in 2022 te starten met het project Positieve Gezondheid. Dit past ook goed bij de drie kernwaarden van KwadrantGroep: oprechte aandacht, kracht door verbinding en werkplezier. Positieve Gezondheid omvat alle drie. Na een pilot onder 10 teams werd het project breder uitgerold onder alle wijkteams – dat zijn er zo’n 100 – en konden de wijkverpleegkundigen ermee aan de slag. Lengkeek: ‘Het belangrijkste speerpunt is dat we niet invullen wat belangrijk is voor een cliënt, maar juist een meer coachende rol aannemen. We passen gespreksvaardigheden toe, en kijken zo samen naar waar de cliënt behoefte aan heeft.’ 

Deze nieuwe benadering betekende voor de wijkverpleging een andere werkwijze: ‘Voorheen werkten we op basis van een zorgvraag, die we vervolgens beantwoorden. Met de benadering van Positieve Gezondheid kijken we naar alle aspecten. We houden dus rekening met het hele pakket, los van de handeling waarvoor we zijn ingeschakeld. Het werkplezier onder de wijkverpleging neemt hierdoor zichtbaar toe: een cliënt voelt zich meer gezien en gehoord en de verpleegkundige kan veel meer waarde toevoegen. Natuurlijk zijn we goed in specialistische zorg, maar aandacht voor de persoon is minstens zo belangrijk’. Een wijkverpleegkundige gaf aan: ‘Het brengt de ziel weer terug in mijn werk, en ik kom dichter bij mijn passie voor goede zorg.’

Meer aandacht, minder eenzaamheid

Ook de cliënten merken – ten positieve – verschillen ten opzichte van de voorgaande werkwijze. ‘Er wordt veel meer gekeken naar wat écht nodig is. In het verleden kwamen we bijvoorbeeld eens per dag 10 minuten langs bij een cliënt om medicijnen te geven. Maar voor een cliënt die veel eenzaamheid ervaart, werkt dat niet. Zo iemand is veel meer gebaat bij een hobby, meer contacten in de buurt, een breder sociaal netwerk. Als we hieraan kunnen bijdragen, bijvoorbeeld door netwerkpartners in te schakelen, kunnen we vervolgens iemand weer loslaten en bijvoorbeeld een medicijndispenser gebruiken. 

We moeten voorkomen dat we sociale vraagstukken medisch oplossen door het inzetten van zorg, terwijl er een ander probleem achter schuilgaat. Iemand die door eenzaamheid zichzelf niet meer goed verzorgt en slecht eet, zal verzwakken en bijvoorbeeld hulp met aankleden nodig hebben. Eenzaamheid kan zoveel lichamelijke klachten veroorzaken. We verwachten dat de nieuwe werkwijze leidt tot minder vragen aan de huisarts, en minder doorverwijzingen naar de tweedelijnszorg. Investeren in het ene domein, leidt dus duidelijk tot effect in andere domeinen. ‘Door anders te kijken naar de zorg, en uit te gaan van de mogelijkheden in plaats van wat niet kan, kunnen we dus ontzettend veel bereiken voor álle betrokken partijen.’